برخلاف حیوانات خون گرمی که لایه ای از مو یا پوست کلفت برای گرم نگه داشتن خود دارند انسانها نیاز به یک لایه اضافی از لباس دارند تا زمانی که محیط بیرون سرد است آنها را گرم نگهدارد . بدون آن لایه اضافی از لباس بدن شما بیش از آنکه حرارت تولید می کند حرارت را از دست خواهد داد . اگر حرارت زیادی از دست برود نتیجه آن هیپوترمی خواهد بود . قرار گرفتن در معرض آب سرد و همچنین بعضی بیماریها نیزمی توانند باعث هیپوترمی شوند .
هیپوترمی زمانی رخ می دهد که مکانیسم های کنترل بدن شما قادر به حفظ درجه حرارت طبیعی بدن نیستند . درجه حرارت مرکزی بدن شما بطور طبیعی حدود�۳۷ درجه سانتیگراد می باشد . درجه حرارت داخلی حدود�۳۵ درجه سانتیگراد یا کمتر نشانگر هیپوترمی است .
علائم و نشانه هائی که ممکن است ایجاد شوند شامل کاهش تدریجی توانائی های جسمی و ذهنی می باشد . هیپوترمی شدید می تواند منجر به مرگ شود . بیشترین افراد در معرض خطر افراد مسن ، اطفال ، بیماران ذهنی یا مبتلا به آلزایمر که قدرت قضاوت در مورد نیاز به پناهگاه را ندارند و بیماران مسموم ، بی خانمان و افراد گرفتار در سرما بعلت خرابی اتومبیل می باشند .
علل هیپوترمی چیست؟
۱- تماس با سرما
وقتی تعادل بین گرمای تولید شده در بدن و گرمای خارج شده از آن به هم بخورد و برای مدت زمان طولانی، گرمای بیشتری از دست برود، هیپوترمی رخ می دهد.
معمولا بعد از تماس با هوای سرد بدون پوشیدن لباس کافی و گرم، هیپوترمی به طور ناگهانی اتفاق می افتد.
کوهنوردان با پوشیدن لباس های مخصوص که برای آب و هوای سرد و بادی طراحی شده اند، از بروز هیپوترمی جلوگیری می کنند.
اما آب و هوای معتدل نیز بر اساس سن فرد، توده بدنی او، میزان چربی بدن، سلامت کلی بدن و مدت زمان تماس با هوای سرد می تواند باعث هیپوترمی شود.
نوزادان و کودکانی که در اتاق سرد می خوابند، در معرض خطر ابتلا به هیپوترمی قرار دارند.
۲- سایر علل
برخی بیماری ها مثل دیابت، بیماری های غده تیروئید، برخی داروها، آسیب شدید و یا مصرف مواد مخدر و الکل، خطر ابتلا به هیپوترمی را افزایش می دهند.
کاهش دمای بدن باعث کند شدن فعالیت مغز، نفس کشیدن و ضربان قلب می شود
تماس با سرما چطور باعث هیپوترمی می شود؟
در طی تماس با سرما، بیشتر گرمای بدن (تا ۹۰ درصد) از طریق پوست از دست می رود و بقیه آن هم از طریق ریه ها (با نفس کشیدن) خارج می شود.
خروج گرما از طریق پوست در آب و هوای بادخیز و یا مرطوب تسریع می شود.
اگر تماس با آب سرد باعث خروج گرمای بدن شود (مثل شنا کردن در آب سرد)، حرکات امواج آب تا ۵۰ درصد خروج گرما را افزایش می دهد.
هنگام سرد شدن بدن، هیپوتالاموس (مرکز کنترل دمای بدن در مغز) سعی می کند دمای بدن را بالا ببرد.
هنگام مواجهه با سرما، بدن می لرزد. لرزیدن بدن هنگام سرما یک پاسخ دفاعی بدن است تا از طریق فعال کردن عضلات، گرما تولید شود.
در یک پاسخ دفاعی دیگر بدن، رگ های خونی به طور موقتی تنگ می شوند تا گرمای کمتری از دست برود.
در حالت طبیعی، فعالیت قلب و کبد، بیشتر گرمای بدن را تولید می کند، اما وقتی دمای مرکز بدن افت پیدا می کند، این اندام ها گرمای کمتری تولید می کنند تا گرما را نگه دارند و از مغز محافظت کنند.
کاهش دمای بدن باعث کند شدن فعالیت مغز، نفس کشیدن و ضربان قلب می شود.
عوامل خطر هیپوترمیا کدامند؟
افراد زیر بیشتر دچار هیپوترمی می شوند:
۱- افراد پیر، نوزادان و کودکان بدون گرم کردن بدن و یا لباس یا غذای کافی
۲- افرادی که بیماری روانی دارند.
۳- افرادی که مدت زمان طولانی بیرون (در هوای آزاد) هستند.
۴- افرادی که در آب و هوای سرد هستند و قدرت تعقل آنها، با مصرف الکل یا مواد مخدر مختل شده است.
علائم هیپوترمی چیست؟
علائم هیپوترمی در بزرگسالان عبارتند از:
۱- لرزیدن بدن که می تواند پیشرفت هیپوترمی را متوقف کند. لرزیدن، علامت خوبی است که نشان می دهد سیستم تنظیم گرمای بدن هنوز کار می کند.
۲- نفس کشیدن آهسته و سطحی
۳- گیج شدن و کاهش حافظه
۴- خواب آلودگی و خستگی
۵- بریده بریده حرف زدن یا زیر لب سخن گفتن
۶- به هم خوردن تعادل بدن و تلوتلو خوردن
۷- نبض ضعیف و آهسته
۸- در هیپوترمی شدید، فرد بدون اینکه در نفس کشیدن یا نبض دچار مشکل شود، بیهوش می گردد.
علائم هیپوترمی در نوزادان عبارتند از:
- پوست با رنگ قرمز روشن و سرد
- کم انرژی بودن غیرعادی
تشخیص هیپوترمی
شناخت علائم هیپوترمی نخستین گام برای تشخیص هیپوترمی است. یک نوع دماسنج مخصوص که در قسمت اورژانس بیشتر بیمارستان ها وجود دارد، می تواند دمای خیلی کم مرکز بدن را مشخص کرده و تشخیص بیماری را تأیید کند.
درمان هیپوترمی
هیپوترمی یک مشکل کشنده است و بایستی سریعا تحت درمان قرار بگیرد.
اگر فرد بیهوش شده است یا دچار مشکل تنفسی است، فورا به اورژانس زنگ بزنید، زیرا باید عمل احیای قلبی ریوی انجام شود (توسط متخصصین اورژانس)
اگر مراقبت پزشکی فوری در دسترس نیست، بایستی:
- هر نوع لباس، کلاه، جوراب، کفش و دستکش خیس را از بدنتان در آورید.
- با پوشاندن لباس گرم و خشک به فرد و انداختن پتو روی او، نگذارید بیشتر سردش شود و در برابر باد یا خیس شدن از او محافظت کنید.
- هر چه زودتر و به آرامی فرد را به مکانی خشک و گرم منتقل کنید.
- با پوشاندن لباس گرم و کلفت، فرد را گرم کنید. پتوی کلفت روی او بیندازید. همچنین می توانید از تشک برقی برای گرم کردن بالاتنه او استفاده کنید. گذاشتن کیسه آب گرم در زیر بغل، بالاتنه، گردن و ران پا نیز مفید است. فقط مراقب باشید هنگام استفاده از این وسایل، پوست فرد نسوزد. اگر هیچ وسیله ای برای گرم کردن خود نداشتید، خودتان بدنتان را گرم کنید.
- اگر دماسنج دارید، دمای بدن فرد را اندازه بگیرید.
- نوشیدنی گرم به فرد بدهید، ولی قهوه و نوشیدنی کافئین دار ندهید، زیرا باعث می شوند گرمای بیشتری از بدن خارج شود. اگر فرد بیهوش شده است، نوشیدنی در دهانش نریزید، زیرا ممکن است باعث خفگی او شود.
اگر فرد بیهوش شده است یا دچار مشکل تنفسی است، فورا به اورژانس زنگ بزنید، زیرا باید عمل احیای قلبی ریوی انجام شود (توسط متخصصین اورژانس).
عمل احیای قلبی ریوی را فقط فرد آموزش دیده می تواند انجام دهد و هر کسی قادر به انجام آن نیست.
بعد از انجام کمک های اولیه توسط پرسنل اورژانس، فرد بایستی به بیمارستان منتقل شود تا درمان های لازم انجام بگیرد.
عوارض در طی برطرف کردن هیپوترمی عبارتند از: پنومونی (ذات الریه)، بی نظمی ضربان قلب، ایست ناگهانی ضربان قلب و مرگ.
اصغر کیهان‌نیا در گفت‌وگو با خبرنگار بهداشت و درمان 
